Może zacytuję fragment komentarza do KPA. (Sorki za brak "ogonków" w polskich literch):

<<
Art. 108 [Podstawy nadania rygoru]
§ 1. Decyzji, od której sluzy odwolanie, moze byc nadany rygor natychmiastowej wykonalnosci, gdy jest to niezbedne ze wzgledu na ochrone zdrowia lub zycia ludzkiego albo dla zabezpieczenia gospodarstwa narodowego przed ciezkimi stratami badz tez ze wzgledu na inny interes spoleczny lub wyjatkowo wazny interes strony. W tym ostatnim przypadku organ administracji publicznej moze w drodze postanowienia zazadac od strony stosownego zabezpieczenia.
§ 2. Rygor natychmiastowej wykonalnosci moze byc nadany decyzji równiez po jej wydaniu. W tym przypadku organ wydaje postanowienie, na które sluzy stronie zazalenie.

Decyzja organu I instancji nie podlega wykonaniu przed uplywem terminu do wniesienia odwolania, a jego wniesienie wstrzymuje jej wykonanie (art. 130 § 1 i 2). Decyzja nieostateczna bedzie wykonana przed uplywem terminu do wniesienia odwolania, gdy jest zgodna z zadaniem wszystkich stron (art. 130 § 4), a takze podlega ona wykonaniu w przypadku nadania jej rygoru natychmiastowej wykonalnosci stosownie do przepisu art. 108, oraz gdy na mocy przepisów ustaw odrebnych podlega ona natychmiastowemu wykonaniu. Przepis art. 108 odnosi sie wobec tego tylko do jednego z przypadków natychmiastowego wykonania nieostatecznej decyzji.

Natychmiastowe wykonanie nieostatecznej decyzji z mocy odrebnej ustawy nastepuje zwykle automatycznie. Rozstrzyganie w materii regulowanej danym aktem prawnym powoduje, ze decyzja bedzie podlegala wykonaniu od razu po jej wydaniu, bez badania potrzeby takiego szybkiego dzialania.

Rygor natychmiastowej wykonalnosci na podstawie art. 108 moze byc nadany decyzji od razu przy jej wydaniu albo tez moze ona nim byc opatrzona w pózniejszym terminie. Z uwagi na brzmienie art. 130 § 1 i 2 rygor natychmiastowej wykonalnosci moze byc nadany juz wydanej decyzji tylko w okresie biegu terminu do wniesienia odwolania, gdy strony nie zaskarza decyzji (bo po jego uplywie decyzja podlega wykonaniu), a w przypadku wniesienia odwolania - moze to nastapic do wydania decyzji przez organ odwolawczy (który wladny jest wstrzymac natychmiastowe wykonanie decyzji - art. 135).

Przy nowelizacji KPA w 1980 r. zróznicowano procesowa forme nadawania rygoru natychmiastowej wykonalnosci. W przypadku nadania go od razu przy wydawaniu decyzji rygor ten stanowi dodatkowy skladnik decyzji, jest elementem merytorycznego rozstrzygniecia sprawy, wymagajacym umotywowania w uzasadnieniu decyzji. Nadanie tego rygoru juz wydanej decyzji nastepuje przez wydanie odrebnego postanowienia (art. 108 § 2), które powinno byc doreczone na pismie i zawierac
uzasadnienie (art. 124 § 2 i art. 125 § 2). Postanowienie to moze byc zaskarzone do organu wyzszego stopnia, jednakze wniesienie zazalenia, jak stanowi art. 143, nie wstrzymuje jego wykonania. Postanowienie takie moze byc tez zaskarzone do sadu administracyjnego (art. 3 § 2 pkt 2 PostAdmU).

Przepis art. 108 § 1 okresla przeslanki nadania decyzji rygoru natychmiastowej wykonalnosci, których wystapienie nie oznacza jednak obowiazku nadania decyzji tego rygoru. Przepis bowiem stanowi, ze decyzji "moze byc nadany" ten rygor, a wobec tego organ na zasadzie uznania rozstrzyga o jego nadaniu. Tym, miedzy innymi, odróznia sie natychmiastowa wykonalnosc decyzji z mocy odrebnych ustaw od nadania rygoru natychmiastowej wykonalnosci z mocy art. 108, ze ustawodawca
rozstrzyga o niezwlocznym wykonaniu decyzji, co wiaze organ, który musi w decyzji zamiescic stosowna klauzule (podnosi to Z. Janowicz, Komentarz, s. 281, podobnie w wyd. IV z 1999 r., s. 320).

Wykonanie decyzji nieostatecznej ma charakter wyjatkowy, dlatego tez przeslanki nadania decyzji rygoru natychmiastowej wykonalnosci nie moga byc interpretowane rozszerzajaco, a musza byc poddawane wykladni sciesniajacej, na co wskazuje sie w wyroku NSA z 24.5.1983 r., I SA 20/83 (ONSA 1983, Nr 1, poz. 36). Na wyjatkowy charakter sytuacji, w których zachodzi potrzeba nadania rygoru natychmiastowej wykonalnosci, wskazywal tez J. Starosciak (w: Iserzon, Komentarz, s. 212). Mianem "podstepu" okreslono w uzasadnieniu wyroku NSA z 17.4.1985 r., SA/Wr 111/85 (ONSA 1985, Nr 1, poz. 21), wprowadzenie do tresci decyzji organu I instancji terminu jej wykonania krótszego od terminu do wniesienia odwolania, przy braku rygoru natychmiastowej wykonalnosci tej decyzji.

Przeslanka wspólna dla wszystkich przypadków nadania decyzji rygoru natychmiastowej wykonalnosci wymienionych w art. 108 § 1, jest "niezbednosc" niezwlocznego wdrozenia decyzji w zycie i to nie tylko w wyniku dobrowolnych dzialan stron, lecz przede wszystkim z otwarciem drogi do zastosowania srodków przymusu przewidzianych w ustawie z 17.6.1966 r. o postepowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jedn.Dz.U. z 2002 r. Nr 110, poz. 968 ze zm.). Nadanie decyzji rygoru natychmiastowej wykonalnosci powoduje, ze obowiazek w niej ustanowiony jest wymagalny i wierzyciel moze wystawic tytul wykonawczy, dajacy podstawe do wszczecia postepowania egzekucyjnego (por. R. Hauser, Z. Leonski, Postepowanie egzekucyjne w administracji. Komentarz, Warszawa 2003, s. 23-24).

Odwolujac sie do pojecia "niezbednosci" niezwlocznego dzialania ustawodawca uznaje, ze moze to nastapic w takim przypadku, w którym nie mozna sie obejsc w danym czasie i istniejacej sytuacji bez wykonania praw lub obowiazków, o których rozstrzyga sie w decyzji, poniewaz zwloka w ich wykonaniu zagraza dobrom chronionym. Zagrozenie to musi miec realny charakter, a nie moze byc tylko teoretycznie prawdopodobne. Organ administracyjny dziala wobec tego w sytuacji, która ma znamiona stanu naglej koniecznosci administracyjnej (A. Jaroszynski, Stan naglej koniecznosci w polskim prawie administracyjnym, Acta Universitatis Wratislaviensis, Nr 857, Prawo CXLIII, Wroclaw 1985, s. 86 i 88). Okolicznosc ta musi byc uwidoczniona w uzasadnieniu decyzji, jezeli wydano ja ze wspomnianym rygorem, albo w uzasadnieniu postanowienia, które pózniej nadaje ten rygor decyzji.

W art. 108 § 1 wymienia sie kilka rodzajów dóbr, które - kazde z osobna - podlegaja ochronie przez nadanie decyzji nieostatecznej rygoru natychmiastowej wykonalnosci. Jeden rodzaj dóbr chronionych stanowi zycie lub zdrowie ludzkie, a drugi - okreslone interesy. W grupie chronionych interesów miesci sie zabezpieczenie "gospodarstwa narodowego przed ciezkimi stratami", ochrona innego interesu spolecznego oraz "wyjatkowo wazny interes strony". Pierwsza kategoria dóbr chronionych stosunkowo prosto poddaje sie konkretyzacji w indywidualnej sprawie administracyjnej, tak samo jak pojecie ciezkiej straty, chociaz w dobie transformacji ustrojowej pojecie "gospodarstwa narodowego" wymaga pewnego przewartosciowania, wynikajacego z roli panstwa w gospodarce rynkowej. Jezeli natomiast chodzi o konkretyzacje wymagan interesu spolecznego, to niezbedna jest do niej znaczna wnikliwosc z uwagi na koniecznosc poszanowania uprawnien stron, co mocno jest zaznaczone w wyroku SN z 18.11.1993 r., III ARN 49/93 (OSNCP 1994, Nr 9, poz. 181).

W doktrynie podnosi sie to, ze "nie ma trwalej, stalej definicji interesu spolecznego", tresc tego pojecia trzeba ustalac w kazdym przypadku z osobna (M. Wyrzykowski, Pojecie interesu spolecznego w prawie administracyjnym, Warszawa 1986, s. 209). Interes strony, jako przeslanka nadania decyzji rygoru natychmiastowej wykonalnosci, jest kwalifikowany przez okreslenie jego rangi - ma to byc "wyjatkowo wazny interes". Ocena rangi interesu nalezy zarówno do strony, która uznaje go za wyjatkowo wazny dla niej (ocena subiektywna), jak i do organu administracyjnego, który poddaje ja weryfikacji, majac na uwadze interesy innych stron oraz konsekwencje materialne i niematerialne natychmiastowego wykonania decyzji.

W przypadku mozliwosci naruszenia interesów innych stron lub osób trzecich, co daloby podstawe do roszczen o charakterze odszkodowawczym, organ jest uprawniony, wedlug swej oceny sytuacji, do zadania zabezpieczenia, którego forme sam okresli. Powinno ono byc "stosowne" (art. 108 § 1 zdanie drugie) do praw lub obowiazków wykonywanych na podstawie nieostatecznej decyzji oraz koniecznosci zaspokojenia roszczen osób dotknietych w swych prawach natychmiastowym wykonaniem decyzji. Zauwazyc trzeba, ze zabezpieczenie nie odnosi sie do wszelkich roszczen spowodowanych wykonaniem decyzji, lecz tylko do tych, które wynikna wylacznie z powodu dzialania w stanie naglej koniecznosci administracyjnej.
>>